Buxus of Palmboompje?

We zijn al halverwege November, en werken nog met veel plezier in de Wilde Plantentuin, al verandert die wel meer in een wilde tuin, het is ondoenlijk  om alles binnen de perken te houden. Een poging met het afdekken van karton en daarover houtsnippers, werkt maar ten dele. Allerlei planten groeiden er toch doorheen. De voortdurende droogte was ook niet bevorderlijk, want het karton ligt er nu nog als ‘nieuw’ bij. We wachten dan ook maar af wat het wordt na de winter.Waar bezoekers ons wel eens op wijzen is, dat onze kruidentuin er zo keurig bij ligt. Maar ja die mogen schoffelen is dan ons pover excuus. Over te weinig vrijwilligers klagen we maar niet.

Buxushaagje

Die Kruidentuin vond ik enkele jaren geleden mooier, keurige vakken omzoomd met Buxus, overzichtelijk en gemakkelijk te onderhouden. De Buxus werd op een gegeven moment door iets aangetast, maar na een flinke snoeibeurt, bekwam hij weer. Tot mijn verbazing was hij van de een op de andere dag helemaal verwijderd, ik stond er toen niet bij stil, nu denk ik dat toen iemand een vooruitziende blik heeft gehad, want nu is Buxus en de Buxusmot (overigens een mooi ‘Vlindertje’) die al in 2006 massaal oprukte vanuit Duitsland, een veel besproken onderwerp. De meningen zijn verdeeld over het behandelen van de oorzaak, vergif, verwijderen, of zoals iemand zei: “gewoon afwachten, komt vanzelf goed”. Ondertussen zien er wel de vele hagen en keurig in model gesnoeide figuren er niet erg appetijtelijk uit.

Palmboompje

Als ik in mijn plantenboeken duik op zoek naar de geschiedenis van Buxus, weet ik weer dat ik nog maar weinig weet en het waarschijnlijk ook weer vergeet…Buxus, geslacht Buxacea, ook bekend onder de naam Palmboompje. En dat terwijl het niets met palmen, (Arecales) te maken heeft. Meerdere soorten komen o.a. voor in Midden Amerika Venezuela en Europa.

Men kent het vooral als palm, misschien wel vanwege palmpasen. Dan werden de takken gewijd als herinnering aan de intocht van Jezus in Jeruzalem en gebruikt bij diverse rituelen. Een takje werd achter elk kruisbeeld gestoken als bescherming tegen onweer en ander onheil, daar zat het een jaar bestoft, tot een volgende Palmpasen.

Mirte

Omstreeks 1400 werd voornamelijk Mirte (Myrtus) gebruikt om perken te omzomen, maar ene Claude Mollet, besloot de vorstgevoelige Mirte, te vervangen door de Franse inheemse winterharde Buxus sempervirens, die gemakkelijk te stekken was, en was het niet meer nodig ieder voorjaar de bevroren Mirte te vervangen. Misschien was er ook in die tijd een gebrek aan vrijwilligers? Het snoeien en knippen in bepaalde vormen begon al in 1400 met de uitvinding van een schaar met een centraal draaipunt. Zo’n schaar ken ik niet, ik maak wel dankbaar gebruik van een schaar, waarbij je rechtop- staand de kantjes kan knippen.

Medicinaal

Als de teloorgang van de Buxus echt een feit is, is dat voor velen een strop, gezien wat er allemaal kan met deze plant.Om te beginnen: Buxus is giftig en dodelijk bij overmatig gebruik. De geur is als kattenpis, maar volgens Hieronymus Bock (1489-1554) werd de Buxus in Duitstalige landen gebruikt als duiveluitdrijvend en lustremmend middel, vanwege de geur misschien.De geneeskrachtige werking werd reeds door Hildegard van Bingen (1098-1179) vermeld als middel tegen o.a. jicht, schurft en ooglijden. In Italië bestaat in de Fytotherapie nog een lijst van ziektes te behandelen met Buxus extracten. In Engeland worden paarden nu nog behandeld met hooi, vermengd met Buxus bladeren, tegen parasieten. In een Frans kruidenboek “Vieux remèdes de nos Grand-mères” (Magali Amis) lees ik; dat men frauduleus de Hop verving door schil van Buxus, voor het bereiden van bier (het merk werd niet vermeld).

Mooi hout

Het Buxushout, voornamelijk Palmhout genoemd, werd vooral in de Baroktijd gebruikt voor allerlei doeleinden. O.a. het uitsnijden van beelden, rozenkransen, schaakfiguren enz. maar ook voor het maken van instrumenten. Ook nu zijn er weer professionele bouwers die Buxushout verkiezen voor het maken van instrumenten.

Laten we dus maar hopen dat het kaalgevreten hout daarvoor nog bruikbaar is. En de kale Buxus modellen zijn misschien met een likje verf ook wel ‘Design’ en nog de moeite waard.

Leen Verhoeven, november 2018