De laatste woensdag van oktober was nog een mooie dag, het was stil in de tuin. Aan de nieuwe Wingerd wordt op woensdag niet gewerkt, de bouw lag er verlaten en wat rommelig bij, geen timmergeluiden dus en gezellig koffie drinken samen. Ik had het rijk alleen.
Er vlogen nog wat vlinders en het lawaai van kraaien viel op. Ik herinnerde me het gezegde op een kalenderblaadje: “Houden kraaien voor Allerheiligen school, zorg dan voor hout en kool!” Zou het dan een strenge winter worden? Ook las ik ergens iets over de IJsduivels. Dat zijn de dagen tussen 28 oktober en 2 november. Ik had er nog nooit van gehoord, maar dan moeten vorstgevoelige planten naar binnen.
De IJsheiligen kennen we wel van 11 tot 14 mei, daarover is genoeg te vinden in mijn Heiligenboek. Bijvoorbeeld de Heilige Marmertus op 11 mei “oud en grijs, hij houdt van vriezen en van ijs!”, 12 mei Pancratius, 13 mei Servatius, 14 mei Bonifatius “Pancraas, Servaas en Bonifaas, zij geven nog vorst en ijs helaas!”.
Heilige Clara
Over IJsduivels vind ik niets, zeker niet in een boek over heiligen, maar bij 30 oktober staat wel de Heilige Clara van Montefalco. Niet verwarren met de Heilige Clara van de ‘worst voor mooi weer’. Haar feestdag is 11 aug. en die is wel de moeite waard om er wat over te vertellen. Deze Clara werd in 1194 in Assisi geboren, zij sloot zich aan bij de armoedebeweging van Sint Franciscus en stichtte de orde van Clarissen. Wonderen en visioenen werden aan haar toegeschreven (en daarom werd ze in 1958 door Paus Pius XII benoemd tot patrones van de televisie. Ze werd aangeroepen voor genezing van oogziekten.
Ogentroost
Ook een plant werd met haar in verband gebracht: de Ogentroost, de geslachtsnaam is Euphrasia, afgeleid van het Grieks, wat opgewekt en blijmoedig betekent. In Frankrijk “Herbe de Sainte Claire”. Het bekoorlijke aanzien van de bloemen zou iemand in blijmoedige stemming brengen. Jammer dat het in de wilde plantentuin niet groeit.
Er zijn diverse soorten Ogentroost: bos-, rode-, stijve- en slanke ogentroost, en ook nog ondersoorten, o.a. de akkerogentroost. Ze behoren tot de Helmkruidfamilie. Het zijn parasieten en ze gedijen voornamelijk op grassen (en daar houden wij niet zo van).
De geneeskracht van de plant was al in de oudheid bekend, oa. bij duizeligheid, maagpijn en hoestaanvallen. Vooral voor oogkwalen is ze vermoedelijk ontdekt vanwege het uiterlijk van de bloem, die roodgeaderd is met een donkere vlek. Lijkens op een pupil waardoor die aan een oog doet denken. Ogentroost wordt nu nog gebruikt en zou zelfs bij staar helpen, waardoor het in Frankrijk ook de naam Casse-lunettes (breek de brillenglazen) kreeg. Euphrasia oogdruppels is een prima middel bij branderige en vermoeide ogen en zelfs te koop bij de Hema.
Waar en wanneer precies het ‘offeren van worst voor mooi weer’ ontstaan is? Ooit tijdens Carnaval vermoed men. In België offert men daarvoor eieren in plaats van worst: “Eieren voor Klaarke, goed weer voor het paarke”. Mooi weer kunnen we in de tuin, en zeker tijdens de verbouwing van de Wingerd, wel gebruiken, misschien moeten we dus met een worst of in ons geval beter met eieren, naar de Clarissen in Someren of Mechelen?
Leen Verhoeven, december 2013
Ogentroost
